Η Οδύσσεια ως πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης
Simon Vouet (1590-1649)
Η Οδύσσεια πραγματεύεται τον περιπετειώδη νόστο (επαναπατρισμό) του ήρωα του Τρωικού Πολέμου και βασιλιά της Ιθάκης, Οδυσσέα και το φόνο των μνηστήρων, που είχαν καταλάβει το παλάτι του και διεκδικούσαν τη γυναίκα του, Πηνελόπη.
Η Οδύσσεια χωρίστηκε από τους Αλεξανδρινούς Γραμματικούς σε 24 ραψωδίες, που αριθμήθηκαν με τα μικρά γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου. Κατά ομάδες οι ραψωδίες συναπαρτίζουν την Τηλεμάχεια (α-δ), όπου βλέπουμε το γιο του Οδυσσέα, Τηλέμαχο, να αναζητά τον πατέρα του, τη Φαιακίδα (ζ-ν), όπου ακούμε τον ίδιο τον ήρωα να αφηγείται στους Φαίακες τις προηγούμενες περιπέτειές του και να φτάνει στην Ιθάκη, και τη Μνηστηροφονία (ξ-ω), την ιστορία την τιμωρίας των μνηστήρων.
Η Οδύσσεια κυρίως μιλάει για το νόστο του Οδυσσέα και το γυρισμό του στην πατρίδα του, την Ιθάκη, καθώς και για την αναζήτηση του από τον γιο του, Τηλέμαχο. Από τα αρχαία χρόνια υπήρχε ως μάθημα στα σχολεία με σκοπό να διδάξει στα παιδιά τα ήθη και τα έθιμα εκείνης της εποχής αλλά και να τους δείξει ότι με την επιμονή και την προσπάθεια κάθε άνθρωπος μπορεί να επιτύχει το σκοπό του. Ακόμα τους μαθαίνει για την καλή και την κακή πλευρά ενός ανθρώπου και την προσπάθεια του να επιβιώσει και να αντιμετωπίσει τους έσχατους κινδύνους.
Κατά καιρούς, πολλοί συγγραφείς εμπνεύστηκαν από την ιστορία του Οδυσσέα. Οι κλασικοί Έλληνες συγγραφείς (Ευριπίδης Πίνδαρος, Σοφοκλής) οι οποίοι ασχολήθηκαν με τον Οδυσσέα τον σέβονταν για την πονηριά και την εξυπνάδα του και τον παρουσίαζαν ως ένα τίμιο πολεμιστή και βασιλιά. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς ήταν διχασμένοι, καθώς κάποιοι τον κατέκριναν (Βιργίλιος, Στάτιος) και κάποιοι τον τιμούσαν (Οράτιος, Οβίδιος). Ακόμη πιο μεταγενέστεροι συγγραφείς που ασχολήθηκαν μαζί του είναι οι Κάλντερον, Δάντης, Νίκος Καζαντζάκης κ.α.
Η Οδύσσεια υπήρξε αναμφίβολα μία από τους μεγαλύτερες πηγές έμπνευσης με τόσο διαχρονική σημασία. Οι καλλιτέχνες που ακολουθούν και τα έργα τους είναι βασισμένα στην Οδύσσεια και αποτελούν ένα ελάχιστο δείγμα της επίδρασης που είχε το πρόσωπο του Οδυσσέα.
Η Οδύσσεια χωρίστηκε από τους Αλεξανδρινούς Γραμματικούς σε 24 ραψωδίες, που αριθμήθηκαν με τα μικρά γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου. Κατά ομάδες οι ραψωδίες συναπαρτίζουν την Τηλεμάχεια (α-δ), όπου βλέπουμε το γιο του Οδυσσέα, Τηλέμαχο, να αναζητά τον πατέρα του, τη Φαιακίδα (ζ-ν), όπου ακούμε τον ίδιο τον ήρωα να αφηγείται στους Φαίακες τις προηγούμενες περιπέτειές του και να φτάνει στην Ιθάκη, και τη Μνηστηροφονία (ξ-ω), την ιστορία την τιμωρίας των μνηστήρων.
Η Οδύσσεια κυρίως μιλάει για το νόστο του Οδυσσέα και το γυρισμό του στην πατρίδα του, την Ιθάκη, καθώς και για την αναζήτηση του από τον γιο του, Τηλέμαχο. Από τα αρχαία χρόνια υπήρχε ως μάθημα στα σχολεία με σκοπό να διδάξει στα παιδιά τα ήθη και τα έθιμα εκείνης της εποχής αλλά και να τους δείξει ότι με την επιμονή και την προσπάθεια κάθε άνθρωπος μπορεί να επιτύχει το σκοπό του. Ακόμα τους μαθαίνει για την καλή και την κακή πλευρά ενός ανθρώπου και την προσπάθεια του να επιβιώσει και να αντιμετωπίσει τους έσχατους κινδύνους.
Κατά καιρούς, πολλοί συγγραφείς εμπνεύστηκαν από την ιστορία του Οδυσσέα. Οι κλασικοί Έλληνες συγγραφείς (Ευριπίδης Πίνδαρος, Σοφοκλής) οι οποίοι ασχολήθηκαν με τον Οδυσσέα τον σέβονταν για την πονηριά και την εξυπνάδα του και τον παρουσίαζαν ως ένα τίμιο πολεμιστή και βασιλιά. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς ήταν διχασμένοι, καθώς κάποιοι τον κατέκριναν (Βιργίλιος, Στάτιος) και κάποιοι τον τιμούσαν (Οράτιος, Οβίδιος). Ακόμη πιο μεταγενέστεροι συγγραφείς που ασχολήθηκαν μαζί του είναι οι Κάλντερον, Δάντης, Νίκος Καζαντζάκης κ.α.
Η Οδύσσεια υπήρξε αναμφίβολα μία από τους μεγαλύτερες πηγές έμπνευσης με τόσο διαχρονική σημασία. Οι καλλιτέχνες που ακολουθούν και τα έργα τους είναι βασισμένα στην Οδύσσεια και αποτελούν ένα ελάχιστο δείγμα της επίδρασης που είχε το πρόσωπο του Οδυσσέα.
ΙθάκηΣα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις, αν μεν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει. Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου. Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος. Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους, να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά, και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις, σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους, και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής, όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά, σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας, να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους. Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου. Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου. Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί, πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο, μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη. Η Ιθάκη σ' έδωσε τ' ωραίο ταξείδι. Χωρίς αυτήν δεν θα βγαινες στον δρόμο. Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια. Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν. Κωνσταντίνος Καβάφης-1911 |
«Oι Κύκλωπες» του Ευριπίδη, μια θεατρική παράσταση με σατυρικό περιεχόμενο το οποίο είναι πασίγνωστο ακόμα και 2000 χρόνια μετά την συγγραφή του.
Το «True Story» του Lucian, το οποίο γράφτηκε τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. και είναι μία παρωδία του ταξιδιού του Οδυσσέα από τις Ηράκλειες Στήλες στο φεγγάρι.
Οι ιστορίες του βιβλίου «Χίλιες και μία Νύχτες» βασίζονται στην Οδύσσεια.
Το βιβλίο «MerugudUilixMaiccLeirtis» είναι μια παλιά χειρόγραφη ιρλανδική έκδοση της Οδύσσειας που χρονολογείται από τον 8ο αιώνα μ.Χ.
Ο Dante Alighieri έχει δημιουργήσει ένα διαφορετικό τέλος της Οδύσσειας στο βιβλίο CantoXXVI.
To «IIritornod’ UlisseinPatria», μία γνωστή όπερα του Μοντεβέρντι η οποία συγγράφηκε το 1960 είναι βασισμένη στο 2ο μισό τους Οδύσσειας.
Κάθε επεισόδιο της σειράς βιβλίων «Ulysses» έχει αναφορές σε διάφορα κομμάτια τους Οδύσσειας και χρησιμοποιεί παρόμοιες τεχνικές μ΄αυτήν.
Ο Νίκος Καζαντζάκης στο έργο του με τίτλο «Οδύσσεια» αναφέρεται σε διάφορα σημεία τους Οδύσσειας που απασχολούν την σημερινή κοινωνία.
Το «True Story» του Lucian, το οποίο γράφτηκε τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. και είναι μία παρωδία του ταξιδιού του Οδυσσέα από τις Ηράκλειες Στήλες στο φεγγάρι.
Οι ιστορίες του βιβλίου «Χίλιες και μία Νύχτες» βασίζονται στην Οδύσσεια.
Το βιβλίο «MerugudUilixMaiccLeirtis» είναι μια παλιά χειρόγραφη ιρλανδική έκδοση της Οδύσσειας που χρονολογείται από τον 8ο αιώνα μ.Χ.
Ο Dante Alighieri έχει δημιουργήσει ένα διαφορετικό τέλος της Οδύσσειας στο βιβλίο CantoXXVI.
To «IIritornod’ UlisseinPatria», μία γνωστή όπερα του Μοντεβέρντι η οποία συγγράφηκε το 1960 είναι βασισμένη στο 2ο μισό τους Οδύσσειας.
Κάθε επεισόδιο της σειράς βιβλίων «Ulysses» έχει αναφορές σε διάφορα κομμάτια τους Οδύσσειας και χρησιμοποιεί παρόμοιες τεχνικές μ΄αυτήν.
Ο Νίκος Καζαντζάκης στο έργο του με τίτλο «Οδύσσεια» αναφέρεται σε διάφορα σημεία τους Οδύσσειας που απασχολούν την σημερινή κοινωνία.
Το 1954 το μιούζικαλ «TheGoldenApple» του συγγραφέα John Treville Latouche και του συνθέτη Jerome Moross το οποίο αναφέρεται στον Ισπανοαμερικανικό πόλεμο και την ανασυγκρότηση της Ουάσιγκτον έχει πολλά γεγονόντα εμπνευσμένα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.
Στην ταινία του Jean-Luc Godard «LeMempris» ο σκηνοθέτης (Fritz Lang) προσπαθεί να υιοθετήσει κάποια στοιχεία της Οδύσσειας.
Το Γαλλοϊαπωνικό άνιμε «Ulisses 31» μετατρέπει το αρχαίο αυτό έργο σε μία όπερα του 21ου αιώνα.
Το ποίημα «Omeros» του Derek Walcott σε ένα μέρος του ξαναλέει ένα κομμάτι τους Οδύσσειας.
Το μυθιστόρημα «TheColdMountain» του Charles Frazier δανείζεται διάφορα στοιχεία από τη Οδύσσεια για να αναπαραστήσει τον Αμερικάνικο εμφύλιο πόλεμο. Το μέταλ συγκρότημα Symphony σε πολλα σημεία των τραγουδιών τους μιλάνε για διάφορα κατορθωματα του Οδυσσέα.
Το «The Lost Books of the Odyssey» του Zachary Mason είναι μία σειρά βιβλίων από μικρές ιστορίες που είναι βασισμένες στην Οδύσσεια, αλλά είναι διατυπωμένες με ένα πιο σύγχρονο τρόπο.
«Η Οδύσσεια», η οποία είναι μία πασίγνωστη ταινία που γράφτηκε πριν 10 χρόνια από τον Andrei Konchalovsky , παίζεται πολύ συχνά στην τηλεόραση και χάρη στις σημερινές δυνατότητες είναι μία ιδιαίτερα ακριβής αναπαράσταση.
Στην ταινία του Jean-Luc Godard «LeMempris» ο σκηνοθέτης (Fritz Lang) προσπαθεί να υιοθετήσει κάποια στοιχεία της Οδύσσειας.
Το Γαλλοϊαπωνικό άνιμε «Ulisses 31» μετατρέπει το αρχαίο αυτό έργο σε μία όπερα του 21ου αιώνα.
Το ποίημα «Omeros» του Derek Walcott σε ένα μέρος του ξαναλέει ένα κομμάτι τους Οδύσσειας.
Το μυθιστόρημα «TheColdMountain» του Charles Frazier δανείζεται διάφορα στοιχεία από τη Οδύσσεια για να αναπαραστήσει τον Αμερικάνικο εμφύλιο πόλεμο. Το μέταλ συγκρότημα Symphony σε πολλα σημεία των τραγουδιών τους μιλάνε για διάφορα κατορθωματα του Οδυσσέα.
Το «The Lost Books of the Odyssey» του Zachary Mason είναι μία σειρά βιβλίων από μικρές ιστορίες που είναι βασισμένες στην Οδύσσεια, αλλά είναι διατυπωμένες με ένα πιο σύγχρονο τρόπο.
«Η Οδύσσεια», η οποία είναι μία πασίγνωστη ταινία που γράφτηκε πριν 10 χρόνια από τον Andrei Konchalovsky , παίζεται πολύ συχνά στην τηλεόραση και χάρη στις σημερινές δυνατότητες είναι μία ιδιαίτερα ακριβής αναπαράσταση.
|
Οδυσσέας-ΝΑΜΑΣε θυμάμαι
Κάθε ώρα που περνάει Απ' το χθες στο σήμερα με φέρνει και με πάει Κι όλα γυρνάνε Γύρω από 'σένανε ξανά Όλα είναι εδώ κι εσύ δεν είσαι πουθενά Δε λυπάμαι Που είμαι μόνη τώρα πια Ούτε που με πλήγωσες με λόγια που πονάνε Μα φοβάμαι Να μη σε πάνε μακριά Του καινούριου σου έρωτα τα χάρτινα φτερά Κάνε λοιπόν τον κύκλο σου Οδυσσέα Κι όσο λείπεις θα 'μαι εδώ Θα υφαίνω ατέλειωτο πανί Ώσπου να βρεις το δρόμο σου μοιραία Στης Ιθάκης το νησί να ξαναβγείς . . Στίχοι: ΝΑΜΑ Μουσική: ΝΑΜΑ |
Πηνελόπη
|
|
Κωνσταντίνος Ταζές, Α2