Ήταν τιμή για το σχολείο μας η επίσκεψη της κυρίας Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. Μετά από μία πολύ ευχάριστη συζήτηση με την εξαιρετική συγγραφέα νιώσαμε την ανάγκη να μοιραστούμε τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που της θέσαμε αλλά και όλα όσα κατάφερε να μας διδάξει στις λίγες ώρες της επίσκεψής της στο σχολείο μας. Ας τη γνωρίσουμε λοιπόν από κοντά.
Γιατί σε πολλά βιβλία σας καταπιάνεστε με κοινωνικά θέματα;
Κάθε συγγραφέας έχει στο μυαλό του αυτά που τον ενδιαφέρουν. Εμένα με ενδιαφέρουν τα ιστορικά και κοινωνικά θέματα. Το ενδιαφέρον είναι αυτό που με ωθεί στο να γράψω βιβλία με κοινωνικά θέματα. Αν κάτι με απασχολεί τότε γράφω γι αυτό. Ενδιαφέρομαι για το τι γίνεται γύρω μου, στον κόσμο στον οποίο ζούμε. Προβληματίζομαι και εκφράζω τις απόψεις μου. Δεν ενδιαφέρομαι και δεν θα ενδιαφερόμουν για το τι γίνεται, για παράδειγμα, στο διάστημα ή στο μέλλον. Με ενδιαφέρει το παρόν και γι αυτό γράφω θέματα σχετικά με τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Προσπαθώ να καταλάβω τα προβλήματα και να αποτυπώσω τα κοινωνικά θέματα.
Βέβαια, δεν απορρίπτω και τους συγγραφείς που γράφουν βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Είναι αρκετά καλά και αρκετά από αυτά καλογραμμένα και εξαιρετικά, αλλά εμένα ως συγγραφέα, με νοιάζει και με πονά το παρόν. Αλλιώς γιατί ν' ασχολιόμουν μ' αυτό;
Γιατί επιλέγετε πάντα τα διηγήματά σας να έχουν ένα καλό τέλος; Έχει σχέση αυτό με το γεγονός ότι απευθύνεστε σε παιδιά;
Δε θα το χαρακτήριζα καλό, ούτε καν αισιόδοξο. Θα το έλεγα ελπιδοφόρο. Επιλέγω, λοιπόν, ένα ευχάριστο τέλος γιατί το μέλλον και η συνέχεια της ζωής ξεδιπλώνονται απέραντα μπροστά τους. Κανείς δεν μπορεί να τους απελπίσει και να τους πει ότι εδώ τελείωσαν όλα! Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απελπίζει τα παιδιά γιατί αυτά δε φταίνε σε τίποτα! Οι μεγάλοι φταίνε που τα έκαναν έτσι. Οφείλουν όλοι να ξέρουν για τον πόλεμο, τον ρατσισμό, τα ναρκωτικά κ.λπ., αλλά κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους απελπίσει. Εγώ, μέσα απ΄τα βιβλία μου, πρέπει να λέω την αλήθεια στα παιδιά, να τα προειδοποιώ πως η ζωή είναι σαν τη θάλασσα, με φουρτούνες και πολλά εμπόδια. Αλλά παράλληλα, να τους περνάω το μήνυμα πως, αν παλέψουν, μπορούν να τα καταφέρουν και να ξεπεράσουν τα εμπόδια και τα προβλήματα που εμφανίζονται στο δρόμο τους. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους στερήσει την ελπίδα. Η ζωή είναι μπροστά τους και παρόλο που έχει αναποδιές είναι ένα δώρο.
Κάθε συγγραφέας έχει στο μυαλό του αυτά που τον ενδιαφέρουν. Εμένα με ενδιαφέρουν τα ιστορικά και κοινωνικά θέματα. Το ενδιαφέρον είναι αυτό που με ωθεί στο να γράψω βιβλία με κοινωνικά θέματα. Αν κάτι με απασχολεί τότε γράφω γι αυτό. Ενδιαφέρομαι για το τι γίνεται γύρω μου, στον κόσμο στον οποίο ζούμε. Προβληματίζομαι και εκφράζω τις απόψεις μου. Δεν ενδιαφέρομαι και δεν θα ενδιαφερόμουν για το τι γίνεται, για παράδειγμα, στο διάστημα ή στο μέλλον. Με ενδιαφέρει το παρόν και γι αυτό γράφω θέματα σχετικά με τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Προσπαθώ να καταλάβω τα προβλήματα και να αποτυπώσω τα κοινωνικά θέματα.
Βέβαια, δεν απορρίπτω και τους συγγραφείς που γράφουν βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Είναι αρκετά καλά και αρκετά από αυτά καλογραμμένα και εξαιρετικά, αλλά εμένα ως συγγραφέα, με νοιάζει και με πονά το παρόν. Αλλιώς γιατί ν' ασχολιόμουν μ' αυτό;
Γιατί επιλέγετε πάντα τα διηγήματά σας να έχουν ένα καλό τέλος; Έχει σχέση αυτό με το γεγονός ότι απευθύνεστε σε παιδιά;
Δε θα το χαρακτήριζα καλό, ούτε καν αισιόδοξο. Θα το έλεγα ελπιδοφόρο. Επιλέγω, λοιπόν, ένα ευχάριστο τέλος γιατί το μέλλον και η συνέχεια της ζωής ξεδιπλώνονται απέραντα μπροστά τους. Κανείς δεν μπορεί να τους απελπίσει και να τους πει ότι εδώ τελείωσαν όλα! Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απελπίζει τα παιδιά γιατί αυτά δε φταίνε σε τίποτα! Οι μεγάλοι φταίνε που τα έκαναν έτσι. Οφείλουν όλοι να ξέρουν για τον πόλεμο, τον ρατσισμό, τα ναρκωτικά κ.λπ., αλλά κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους απελπίσει. Εγώ, μέσα απ΄τα βιβλία μου, πρέπει να λέω την αλήθεια στα παιδιά, να τα προειδοποιώ πως η ζωή είναι σαν τη θάλασσα, με φουρτούνες και πολλά εμπόδια. Αλλά παράλληλα, να τους περνάω το μήνυμα πως, αν παλέψουν, μπορούν να τα καταφέρουν και να ξεπεράσουν τα εμπόδια και τα προβλήματα που εμφανίζονται στο δρόμο τους. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους στερήσει την ελπίδα. Η ζωή είναι μπροστά τους και παρόλο που έχει αναποδιές είναι ένα δώρο.
Θα λέγαμε ότι το βιβλίο στις μέρες μας είναι λίγο στο περιθώριο. Ποια είναι τα αίτια, κατά τη γνώμη σας;
Η ικανότητα να κάνουμε τις λέξεις-εικόνες και τις εικόνες-λέξεις είναι ο πολιτισμός μας. Είναι άσκηση του εγκεφάλου και ο πιο ευχάριστος και συναρπαστικός τρόπος για την επίτευξη αυτού είναι η λογοτεχνία. Αν χάσουμε αυτή την ικανότητα, γινόμαστε ατροφικοί. Φανταστείτε λοιπόν, τι θα γίνει στο μέλλον, αν αποκοπούμε απ'αυτό.Κάθε αναγνώστης φαντάζεται διαφορετικά αυτά που διαβάζει. Και ο μόνος που μπορεί να το καταφέρει αυτό είναι η λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι ένα μαγευτικό πράγμα και πρέπει να μάθουμε να κολυμπάμε σε αυτό. Πρέπει να διαβάζουμε βιβλία από μικρή ηλικία, ώστε να γυμνάζουμε το μυαλό μας. Για να επανέλθω λοιπόν στο θέμα, το βιβλίο είναι στο περιθώριο. Αν συγκρίνουμε την αναγνωστικότητα μ'εκείνη πριν από μερικές δεκαετίες, είναι αρκετά διαφορετική. Σε έκταση, σήμερα διαβάζονται πολύ περισσότερα βιβλία απ’ οτι άλλοτε. Είναι προσιτή και εύκολη η πρόσβαση σε αυτά.
Η ικανότητα να κάνουμε τις λέξεις-εικόνες και τις εικόνες-λέξεις είναι ο πολιτισμός μας. Είναι άσκηση του εγκεφάλου και ο πιο ευχάριστος και συναρπαστικός τρόπος για την επίτευξη αυτού είναι η λογοτεχνία. Αν χάσουμε αυτή την ικανότητα, γινόμαστε ατροφικοί. Φανταστείτε λοιπόν, τι θα γίνει στο μέλλον, αν αποκοπούμε απ'αυτό.Κάθε αναγνώστης φαντάζεται διαφορετικά αυτά που διαβάζει. Και ο μόνος που μπορεί να το καταφέρει αυτό είναι η λογοτεχνία. Η λογοτεχνία είναι ένα μαγευτικό πράγμα και πρέπει να μάθουμε να κολυμπάμε σε αυτό. Πρέπει να διαβάζουμε βιβλία από μικρή ηλικία, ώστε να γυμνάζουμε το μυαλό μας. Για να επανέλθω λοιπόν στο θέμα, το βιβλίο είναι στο περιθώριο. Αν συγκρίνουμε την αναγνωστικότητα μ'εκείνη πριν από μερικές δεκαετίες, είναι αρκετά διαφορετική. Σε έκταση, σήμερα διαβάζονται πολύ περισσότερα βιβλία απ’ οτι άλλοτε. Είναι προσιτή και εύκολη η πρόσβαση σε αυτά.
Σας στηρίζουν τα αγαπημένα σας πρόσωπα στο έργο σας;
Όχι μόνο οι συγγενείς μου, αλλά όλος ο κόσμος. Όλος ο κόσμος με βοηθάει χωρίς να το ξέρει. Για παράδειγμα, θέλω να γράψω, όμως δεν έχω μολύβι και χαρτί. Σ' αυτήν την περίπτωση θα με στηρίξει η ίδια η βιομηχανία. Θέλω ένα τραπέζι να ακουμπήσω, με έχει βοηθήσει ο επιπλοποιός. Θέλω υπολογιστή. Χωρίς να το καταλάβουν, η βιομηχανία της τεχνολογίας με βοηθάει στο έργο μου. Για να γράφω, κάποιος μου έμαθε γράμματα. Θέλω να εκδόσω το βιβλίο μου. Το πάω στον εκδότη. Ο εκδότης έχει γραφίστα, διορθωτή, βιβλιοθέτη και με βοηθούν όλοι μαζί. Με βοηθούν τα εργοστάσια, οι καθηγητές-όλοι. Τέλος, με βοηθούν και οι ίδιοι οι γονείς, που αγοράζουν τα βιβλία μου. Όλοι λοιπόν, εξαρτόμαστε από κάποιους άλλους. Δεν υπάρχει αυτοτελής άνθρωπος. Δεν υπάρχει περίπτωση να τα καταφέρουμε μόνοι μας σ'αυτόν τον κόσμο. Δεν υπάρχουν αυτάρκεις άνθρωποι, όλοι εξαρτώνται από άλλους. Όλοι έχουν βοηθήσει για την σημερινή μας κατάσταση.
Όχι μόνο οι συγγενείς μου, αλλά όλος ο κόσμος. Όλος ο κόσμος με βοηθάει χωρίς να το ξέρει. Για παράδειγμα, θέλω να γράψω, όμως δεν έχω μολύβι και χαρτί. Σ' αυτήν την περίπτωση θα με στηρίξει η ίδια η βιομηχανία. Θέλω ένα τραπέζι να ακουμπήσω, με έχει βοηθήσει ο επιπλοποιός. Θέλω υπολογιστή. Χωρίς να το καταλάβουν, η βιομηχανία της τεχνολογίας με βοηθάει στο έργο μου. Για να γράφω, κάποιος μου έμαθε γράμματα. Θέλω να εκδόσω το βιβλίο μου. Το πάω στον εκδότη. Ο εκδότης έχει γραφίστα, διορθωτή, βιβλιοθέτη και με βοηθούν όλοι μαζί. Με βοηθούν τα εργοστάσια, οι καθηγητές-όλοι. Τέλος, με βοηθούν και οι ίδιοι οι γονείς, που αγοράζουν τα βιβλία μου. Όλοι λοιπόν, εξαρτόμαστε από κάποιους άλλους. Δεν υπάρχει αυτοτελής άνθρωπος. Δεν υπάρχει περίπτωση να τα καταφέρουμε μόνοι μας σ'αυτόν τον κόσμο. Δεν υπάρχουν αυτάρκεις άνθρωποι, όλοι εξαρτώνται από άλλους. Όλοι έχουν βοηθήσει για την σημερινή μας κατάσταση.
Γιατί επιλέγετε να γράφετε βιβλία «κυρίως» για παιδιά και εφήβους;
Δεν τα προτιμώ εγώ, εκείνα με προτιμούν. Λόγω της εγγονής μου δε χάνω επαφή με τα σύγχρονα μικρά παιδιά. Κάθε φορά που γράφω κάτι, νιώθω σαν να το διηγούμαι σε ένα παιδί. Ένα παιδί έχω πάντα μέσα στο νου μου και την ψυχή μου. Είναι ένα παιδί γνωστό ή ακόμα το παιδί που ήμουν εγώ κάποτε. Αυτός είναι ο λόγος που γράφω κυρίως για παιδιά, χωρίς να σημαίνει ότι ποτέ δεν απευθύνθηκα και σε μεγάλους. Έχω πάντα την επιθυμία τα βιβλία μου να τα χαρούν μικροί και μεγάλοι. Ένας άλλος λόγος που γράφω για παιδιά είναι ότι τα αγαπώ βαθιά, με ελκύει η αγνότητα και η αθωότητά τους και με ενδιαφέρει να ακούω τη γνώμη τους. Ακόμη, όταν συγγράφω, στο 90% των περιπτώσεων έχω μπροστά μου ένα παιδί. του κι ας το λέει. Εγώ έχω ένα πολύ ζωντανό παιδί μέσα μου και με αυτό συνδιαλέγομαι. Οι λογοτέχνες είμαστε σαν τους παραμυθάδες της σύγχρονης εποχής και έχουμε νοερό ακροατήριο.
Πώς σκεφτήκατε να χρησιμοποιήσετε στα μυθιστορήματά σας ήρωες που εμφανίστηκαν σε άλλα δικά σας βιβλία;
Οι χαρακτήρες που δημιουργώ είναι φανταστικοί, αλλά για μένα είναι όντα πραγματικά, ζουν μαζί μου, είναι οι φανταστικοί μου συγγενείς. Δεν πεθαίνουν ποτέ, με αποτέλεσμα να επανεμφανίζονται. Κάθε συγγραφέας, όπως κι εγώ, ζει μ'αυτούς και με τη σειρά τους οι χαρακτήρες έχουν τις δικές τους απαιτήσεις. Τα μυθιστορήματά μου ενώνονται το ένα με το άλλο, χωρίς ν'αποτελούν συνέχεια του προηγούμενου και σε πολλά απ' αυτά εμφανίζονται ξανά χαρακτήρες που έχω πλάσει.
Δεν τα προτιμώ εγώ, εκείνα με προτιμούν. Λόγω της εγγονής μου δε χάνω επαφή με τα σύγχρονα μικρά παιδιά. Κάθε φορά που γράφω κάτι, νιώθω σαν να το διηγούμαι σε ένα παιδί. Ένα παιδί έχω πάντα μέσα στο νου μου και την ψυχή μου. Είναι ένα παιδί γνωστό ή ακόμα το παιδί που ήμουν εγώ κάποτε. Αυτός είναι ο λόγος που γράφω κυρίως για παιδιά, χωρίς να σημαίνει ότι ποτέ δεν απευθύνθηκα και σε μεγάλους. Έχω πάντα την επιθυμία τα βιβλία μου να τα χαρούν μικροί και μεγάλοι. Ένας άλλος λόγος που γράφω για παιδιά είναι ότι τα αγαπώ βαθιά, με ελκύει η αγνότητα και η αθωότητά τους και με ενδιαφέρει να ακούω τη γνώμη τους. Ακόμη, όταν συγγράφω, στο 90% των περιπτώσεων έχω μπροστά μου ένα παιδί. του κι ας το λέει. Εγώ έχω ένα πολύ ζωντανό παιδί μέσα μου και με αυτό συνδιαλέγομαι. Οι λογοτέχνες είμαστε σαν τους παραμυθάδες της σύγχρονης εποχής και έχουμε νοερό ακροατήριο.
Πώς σκεφτήκατε να χρησιμοποιήσετε στα μυθιστορήματά σας ήρωες που εμφανίστηκαν σε άλλα δικά σας βιβλία;
Οι χαρακτήρες που δημιουργώ είναι φανταστικοί, αλλά για μένα είναι όντα πραγματικά, ζουν μαζί μου, είναι οι φανταστικοί μου συγγενείς. Δεν πεθαίνουν ποτέ, με αποτέλεσμα να επανεμφανίζονται. Κάθε συγγραφέας, όπως κι εγώ, ζει μ'αυτούς και με τη σειρά τους οι χαρακτήρες έχουν τις δικές τους απαιτήσεις. Τα μυθιστορήματά μου ενώνονται το ένα με το άλλο, χωρίς ν'αποτελούν συνέχεια του προηγούμενου και σε πολλά απ' αυτά εμφανίζονται ξανά χαρακτήρες που έχω πλάσει.
Πιστεύετε ότι κάποιος χαρακτήρας μέσα από τα βιβλία σας σάς ταιριάζει; Είναι πιο κοντά στην προσωπικότητά σας;
Όλοι οι συγγραφείς έχουν ένα κομμάτι από τους χαρακτήρες που δημιουργούν αλλά όχι πάντα και σε όλα γιατί δεν θα ήταν πειστικοί. Οι χαρακτήρες των βιβλίων μου έχουν ένα κομμάτι του εαυτού μου. Πλάθω και δημιουργώ χαρακτήρες επίσης από τους γύρω μου και από εμπειρίες άλλων, που τις προσαρμόζω. Άμα χρειάζεται βέβαια για την πλοκή, δημιουργώ χαρακτήρες εντελώς διαφορετικούς από μένα ή ένα πρόσωπο που ταυτίζεται σχεδόν πλήρως με την προσωπικότητά μου. Ο συγγραφέας είναι αναγκασμένος να μπαίνει στη θέση των άλλων για να τους περιγράψει όσο πιο σωστά και καλά γίνεται. Αφού όμως τους έχει σκεφτεί, επεξεργαστεί και φανταστεί αρκετά καλά μέσα στο μυαλό του.
Όλοι οι συγγραφείς έχουν ένα κομμάτι από τους χαρακτήρες που δημιουργούν αλλά όχι πάντα και σε όλα γιατί δεν θα ήταν πειστικοί. Οι χαρακτήρες των βιβλίων μου έχουν ένα κομμάτι του εαυτού μου. Πλάθω και δημιουργώ χαρακτήρες επίσης από τους γύρω μου και από εμπειρίες άλλων, που τις προσαρμόζω. Άμα χρειάζεται βέβαια για την πλοκή, δημιουργώ χαρακτήρες εντελώς διαφορετικούς από μένα ή ένα πρόσωπο που ταυτίζεται σχεδόν πλήρως με την προσωπικότητά μου. Ο συγγραφέας είναι αναγκασμένος να μπαίνει στη θέση των άλλων για να τους περιγράψει όσο πιο σωστά και καλά γίνεται. Αφού όμως τους έχει σκεφτεί, επεξεργαστεί και φανταστεί αρκετά καλά μέσα στο μυαλό του.
Αν δεν ήσασταν συγγραφέας, τι άλλο επάγγελμα θα θέλατε να κάνετε;
Συγγραφέας! Αυτό ήταν πάντα το όνειρό μου. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι δεν πέρασα από την φάση του επαγγελματικού προσανατολισμού. Κάποτε ήθελα να γίνω καπετάνιος, ζωγράφος, πιανίστας, έμπορος υφασμάτων, κατασκευαστής παιχνιδιών, αρχιτέκτονας κ.α. Το «ζωγράφος» επέμεινε λίγο περισσότερο γι αυτό και ασχολήθηκα με το κολάζ. Όμως τελικά έκανα αυτό που πραγματικά ήθελα. Όταν κάποιος κάνει κάτι που αγαπά με μεράκι, είναι ευτυχισμένος άνθρωπος. Ίσως να γινόμουν αρχιτέκτων αν η ζωή μου έπαιρνε άλλη πορεία.
Συγγραφέας! Αυτό ήταν πάντα το όνειρό μου. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι δεν πέρασα από την φάση του επαγγελματικού προσανατολισμού. Κάποτε ήθελα να γίνω καπετάνιος, ζωγράφος, πιανίστας, έμπορος υφασμάτων, κατασκευαστής παιχνιδιών, αρχιτέκτονας κ.α. Το «ζωγράφος» επέμεινε λίγο περισσότερο γι αυτό και ασχολήθηκα με το κολάζ. Όμως τελικά έκανα αυτό που πραγματικά ήθελα. Όταν κάποιος κάνει κάτι που αγαπά με μεράκι, είναι ευτυχισμένος άνθρωπος. Ίσως να γινόμουν αρχιτέκτων αν η ζωή μου έπαιρνε άλλη πορεία.
Τι χρειάζεται κανείς για να γίνει συγγραφέας; Ταλέντο, εξάσκηση, έμπνευση, σκληρή δουλειά; Πώς γίνεται κάποιος συγγραφέας;
Όλα χρειάζονται. Η έμφυτη κλίση, το ταλέντο που λέμε, και το να μπορεί να εκφράζει κάποιος τις σκέψεις του είναι η βάση. Αλλά μόνο το ταλέντο δεν αρκεί. Χρειάζεται επίπονη δουλειά, εξάσκηση, υπομονή, προσπάθεια και έμπνευση. Γίνεται κανείς συγγραφέας αν δεν έχει φαντασία; Αν δεν βλέπει τον κόσμο από τη δική του οπτική γωνία; Όσον αφορά στην εξάσκηση, φυσικά και είναι απαραίτητη. Μπορεί κανείς από τη μία στιγμή στην άλλη να λέει : θα γίνω συγγραφέας; Δεν νομίζω να είναι κάτι τέτοιο εφικτό. Πρέπει να ακονίσεις το μυαλό σου και μετά να αρχίσεις! Δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δεν έχω ταλέντο, όμως το ταλέντο καλλιεργείται και υπάρχουν και οι ερασιτεχνικές προσπάθειες. Ένας συγγραφέας πρέπει να μπαίνει στη θέση των άλλων! Ταυτίζεις τον εαυτό σου με τους ήρωες και μαθαίνεις έτσι πράγματα για τον εαυτό σου ενώ παράλληλα μπαίνεις και κατανοείς τη θέση των άλλλων.
Όλα χρειάζονται. Η έμφυτη κλίση, το ταλέντο που λέμε, και το να μπορεί να εκφράζει κάποιος τις σκέψεις του είναι η βάση. Αλλά μόνο το ταλέντο δεν αρκεί. Χρειάζεται επίπονη δουλειά, εξάσκηση, υπομονή, προσπάθεια και έμπνευση. Γίνεται κανείς συγγραφέας αν δεν έχει φαντασία; Αν δεν βλέπει τον κόσμο από τη δική του οπτική γωνία; Όσον αφορά στην εξάσκηση, φυσικά και είναι απαραίτητη. Μπορεί κανείς από τη μία στιγμή στην άλλη να λέει : θα γίνω συγγραφέας; Δεν νομίζω να είναι κάτι τέτοιο εφικτό. Πρέπει να ακονίσεις το μυαλό σου και μετά να αρχίσεις! Δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δεν έχω ταλέντο, όμως το ταλέντο καλλιεργείται και υπάρχουν και οι ερασιτεχνικές προσπάθειες. Ένας συγγραφέας πρέπει να μπαίνει στη θέση των άλλων! Ταυτίζεις τον εαυτό σου με τους ήρωες και μαθαίνεις έτσι πράγματα για τον εαυτό σου ενώ παράλληλα μπαίνεις και κατανοείς τη θέση των άλλλων.
Πόσο χρόνο ξοδεύετε πάνω στη συγγραφή ενός βιβλίου;
Εγώ, όπως και κάθε συγγραφέας, πλάθω πρώτα τους χαρακτήρες μέσα στο μυαλό μου, κάτι που παίρνει αρκετό χρόνο και αμέσως μετά αρχίζω να γράφω. Πρέπει να έχω ένα καθαρό πλάνο στο μυαλό μου και να ξέρω τα πάντα για τους ήρωες. Η πρώτη γραφή είναι αυθόρμητη. Έπειτα θα χρειαστεί να το ξαναδιαβάσω, να το μεγαλώσω, να προσθέσω, να αφαιρέσω. Πρέπει να προσέξω το λεξιλόγιο, αν είναι για παιδιά. Αφού τελειώσω την πρώτη γραφή, όπως την λέμε εμείς οι συγγραφείς, πρέπει να το ξαναεπεξεργαστώ. Αυτή η διαδικασία παίρνει πάρα πολλή ώρα. Το διορθώνω, το ξαναδιορθώνω, 30, 40, φορές...το βλέπω..το ξαναβλέπω και μερικές φορές όταν «κομπλάρω» το αφήνω και το συνεχίζω μετά από κάποιο καιρό. Ο χρόνος για κάθε βιβλιο είναι διαφορετικός. Θα έλεγα ότι μέσος όρος χρόνου που ξοδεύω για να γράψω ένα βιβλίο είναι έξι μήνες όπως το «Σπίτι για πέντε». Αλλά μπορεί να μου πάρει και χρόνια.
Διαβάζοντας τα βιβλία σας έχουμε παρατηρήσει πως έχετε καταφέρει να μας πλησιάσετε και να καταλάβετε τα προβλήματά μας. Πώς το έχετε καταφέρει αυτό;
Δεν ξέρω αν όντως το έχω καταφέρει. Έχω γράψει λίγα βιβλία στα οποία αφηγείται ένας έφηβος στο α' ενικό πρόσωπο. Συνήθως χρησιμοποιώ τριτοπρόσωπη αφήγηση αλλά εστιάζω σε ένα («Καναρίνι και μέντα») ή τέσσερις («Σπίτι για πέντε») αφηγητές. Πλησιάζω τους εφήβους και τα παιδιά με πολλή προσοχή. Είναι κι αυτό, όπως προαναφέραμε, ένα κεφάλαιο που με ενδιαφέρει. Μ' αρέσει ν' ακούω γενικά τις απόψεις των νέων, αλλά προσπαθώ και ελπίζω τα βιβλία μου να μείνουν στο χρόνο και να τα αγαπήσουν μικροί και μεγάλοι.
Πιστεύετε ότι κάποιο άλλο βιβλίο, εκτός από το «Σπίτι για πέντε» το οποίο έχει αποδοθεί στην ελληνική τηλεόραση, θα μπορούσε να αποδοθεί και στον κινηματογράφο;
Κατά καιρούς έχω ακούσει ότι κάποια απ' τα βιβλία μου θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο. Υπάρχουν πολλά βιβλία που μπορούν να αποδοθούν κινηματογραφικά. Η επιθυμία κάθε συγγραφέα είναι να γίνει επιτυχία το βιβλίο του. Το μειονέκτημα είναι ότι το έργο απογοητεύει τον αναγνώστη. Άλλες πάλι φορές, το έργο είναι αυτό που ωθεί τον ακροατή να διαβάσει το μυθιστόρημα. Η εποχή και η κοινωνία μας είναι τέτοια που κάποιους πρέπει να τους πείσεις ότι τους χρειάζεται για να το διαβάσουν. Πάντως, εάν μου προτεινόταν κάτι παρόμοιο, γιατί να μην το δοκιμάσω.
Εγώ, όπως και κάθε συγγραφέας, πλάθω πρώτα τους χαρακτήρες μέσα στο μυαλό μου, κάτι που παίρνει αρκετό χρόνο και αμέσως μετά αρχίζω να γράφω. Πρέπει να έχω ένα καθαρό πλάνο στο μυαλό μου και να ξέρω τα πάντα για τους ήρωες. Η πρώτη γραφή είναι αυθόρμητη. Έπειτα θα χρειαστεί να το ξαναδιαβάσω, να το μεγαλώσω, να προσθέσω, να αφαιρέσω. Πρέπει να προσέξω το λεξιλόγιο, αν είναι για παιδιά. Αφού τελειώσω την πρώτη γραφή, όπως την λέμε εμείς οι συγγραφείς, πρέπει να το ξαναεπεξεργαστώ. Αυτή η διαδικασία παίρνει πάρα πολλή ώρα. Το διορθώνω, το ξαναδιορθώνω, 30, 40, φορές...το βλέπω..το ξαναβλέπω και μερικές φορές όταν «κομπλάρω» το αφήνω και το συνεχίζω μετά από κάποιο καιρό. Ο χρόνος για κάθε βιβλιο είναι διαφορετικός. Θα έλεγα ότι μέσος όρος χρόνου που ξοδεύω για να γράψω ένα βιβλίο είναι έξι μήνες όπως το «Σπίτι για πέντε». Αλλά μπορεί να μου πάρει και χρόνια.
Διαβάζοντας τα βιβλία σας έχουμε παρατηρήσει πως έχετε καταφέρει να μας πλησιάσετε και να καταλάβετε τα προβλήματά μας. Πώς το έχετε καταφέρει αυτό;
Δεν ξέρω αν όντως το έχω καταφέρει. Έχω γράψει λίγα βιβλία στα οποία αφηγείται ένας έφηβος στο α' ενικό πρόσωπο. Συνήθως χρησιμοποιώ τριτοπρόσωπη αφήγηση αλλά εστιάζω σε ένα («Καναρίνι και μέντα») ή τέσσερις («Σπίτι για πέντε») αφηγητές. Πλησιάζω τους εφήβους και τα παιδιά με πολλή προσοχή. Είναι κι αυτό, όπως προαναφέραμε, ένα κεφάλαιο που με ενδιαφέρει. Μ' αρέσει ν' ακούω γενικά τις απόψεις των νέων, αλλά προσπαθώ και ελπίζω τα βιβλία μου να μείνουν στο χρόνο και να τα αγαπήσουν μικροί και μεγάλοι.
Πιστεύετε ότι κάποιο άλλο βιβλίο, εκτός από το «Σπίτι για πέντε» το οποίο έχει αποδοθεί στην ελληνική τηλεόραση, θα μπορούσε να αποδοθεί και στον κινηματογράφο;
Κατά καιρούς έχω ακούσει ότι κάποια απ' τα βιβλία μου θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο. Υπάρχουν πολλά βιβλία που μπορούν να αποδοθούν κινηματογραφικά. Η επιθυμία κάθε συγγραφέα είναι να γίνει επιτυχία το βιβλίο του. Το μειονέκτημα είναι ότι το έργο απογοητεύει τον αναγνώστη. Άλλες πάλι φορές, το έργο είναι αυτό που ωθεί τον ακροατή να διαβάσει το μυθιστόρημα. Η εποχή και η κοινωνία μας είναι τέτοια που κάποιους πρέπει να τους πείσεις ότι τους χρειάζεται για να το διαβάσουν. Πάντως, εάν μου προτεινόταν κάτι παρόμοιο, γιατί να μην το δοκιμάσω.
Η συγγραφή των βιβλίων για σας είναι hobby ή σας καταπιέζει;
Δε με καταπιέζει κανείς στο να γράψω. Θα τόνιζα όμως ότι είναι εργασία και όχι δουλειά. Δε γνωρίζω τίποτα που να έχει πετύχει χωρίς κόπο και δουλειά. Τα καλά κόποις κτώνται! Άρα, ναι μεν κοπίαζα αλλά δεν καταπιεζόμουν. Έχω, βέβαια, πάντα ένα πρόγραμμα. Και φυσικά το ότι έχω πρόγραμμα δε σημαίνει ότι αποκλείω φίλους, διασκέδαση, κινηματογράφο, θέατρο. Δε σπαταλώ όμως άσκοπα το χρόνο μου σε ανούσια πράγματα. Οι άνθρωποι που μιλούν ώρες σε κινητά και τηλέφωνα σπαταλούν το χρόνο τους σε ανοησίες. Το ίδιο ισχύει και για την τηλεόραση. Παλιότερα, σε μία συζήτηση που έκανα με τα παιδιά σε ένα δημοτικό αναφερόμενη στο τι μπορεί να κάνει ένα τηλεκοντρόλ, τα παιδιά μου έλεγαν ότι αλλάζουμε κανάλι, υψώνουμε τη φωνή κ.λπ. αλλά κανένα δεν μου είπε ότι με αυτό την κλείνουμε. Η τηλεόραση είναι ένα σούπερ μάρκετ με εικόνες. Είναι σπουδαία όταν τη χρησιμοποιούμε σωστα! Παν μέτρον άριστον! (όλα τα είπαν οι αρχαίοι!) Κάθε πράγμα έχει δύο πλευρές. Όπως ένα μαχαίρι, άλλο να κόβεις ψωμί και άλλο να μαχαιρώνεις κάποιον.
Δε με καταπιέζει κανείς στο να γράψω. Θα τόνιζα όμως ότι είναι εργασία και όχι δουλειά. Δε γνωρίζω τίποτα που να έχει πετύχει χωρίς κόπο και δουλειά. Τα καλά κόποις κτώνται! Άρα, ναι μεν κοπίαζα αλλά δεν καταπιεζόμουν. Έχω, βέβαια, πάντα ένα πρόγραμμα. Και φυσικά το ότι έχω πρόγραμμα δε σημαίνει ότι αποκλείω φίλους, διασκέδαση, κινηματογράφο, θέατρο. Δε σπαταλώ όμως άσκοπα το χρόνο μου σε ανούσια πράγματα. Οι άνθρωποι που μιλούν ώρες σε κινητά και τηλέφωνα σπαταλούν το χρόνο τους σε ανοησίες. Το ίδιο ισχύει και για την τηλεόραση. Παλιότερα, σε μία συζήτηση που έκανα με τα παιδιά σε ένα δημοτικό αναφερόμενη στο τι μπορεί να κάνει ένα τηλεκοντρόλ, τα παιδιά μου έλεγαν ότι αλλάζουμε κανάλι, υψώνουμε τη φωνή κ.λπ. αλλά κανένα δεν μου είπε ότι με αυτό την κλείνουμε. Η τηλεόραση είναι ένα σούπερ μάρκετ με εικόνες. Είναι σπουδαία όταν τη χρησιμοποιούμε σωστα! Παν μέτρον άριστον! (όλα τα είπαν οι αρχαίοι!) Κάθε πράγμα έχει δύο πλευρές. Όπως ένα μαχαίρι, άλλο να κόβεις ψωμί και άλλο να μαχαιρώνεις κάποιον.
Σας επηρέασε ψυχολογικά ο θάνατος του πατέρα σας;
Ναι, αρκετά. Και κυρίως στο μυθιστόρημα «Ο μικρός αδελφός» το οποίο βασιζόταν στη ζωή του πατέρα μου και στις ιστορίες του. Στενοχωρήθηκα που δεν ήταν εκεί να με δει να κρατώ το πρώτο βιβλίο που είχε εκδοθεί στα χέρια μου
Πώς αισθανθήκατε όταν εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο;
Σαν να γινόμουν μάνα! Ένιωθα ότι γεννούσα το πρώτο μου παιδί βλέποντας το όνειρό μου να πραγματοποιείται, καθώς όλα μου τα βιβλία είναι παιδιά μου.
Τι ήθελαν οι γονείς σας για εσάς; Τι ήλπιζαν;
Η μητέρα μου, όπως και κάθε μητέρα εκείνη την εποχή, ήθελε να παντρευτώ και να κάνω παιδιά. Ο πατέρας μου όμως με βοηθούσε και με στήριζε όπως μπορούσε. Αυτό φαίνεται πιστεύω και στο πρώτο μου βιβλίο «Ο μικρός αδελφός».
Ναι, αρκετά. Και κυρίως στο μυθιστόρημα «Ο μικρός αδελφός» το οποίο βασιζόταν στη ζωή του πατέρα μου και στις ιστορίες του. Στενοχωρήθηκα που δεν ήταν εκεί να με δει να κρατώ το πρώτο βιβλίο που είχε εκδοθεί στα χέρια μου
Πώς αισθανθήκατε όταν εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο;
Σαν να γινόμουν μάνα! Ένιωθα ότι γεννούσα το πρώτο μου παιδί βλέποντας το όνειρό μου να πραγματοποιείται, καθώς όλα μου τα βιβλία είναι παιδιά μου.
Τι ήθελαν οι γονείς σας για εσάς; Τι ήλπιζαν;
Η μητέρα μου, όπως και κάθε μητέρα εκείνη την εποχή, ήθελε να παντρευτώ και να κάνω παιδιά. Ο πατέρας μου όμως με βοηθούσε και με στήριζε όπως μπορούσε. Αυτό φαίνεται πιστεύω και στο πρώτο μου βιβλίο «Ο μικρός αδελφός».
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Σας ενοχλεί η κακή κριτική;
Παίζει ρόλο η κακή κριτική, αλλά δε σημαίνει ότι εκεί ο συγγραφέας τα παρατάει. Μερικές φορές δε δίνω σημασία γιατί ξέρω ότι μπορεί να κάνουν και λάθος...άνθρωποι είναι κι αυτοί. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι κριτικές δεν έχουν εκτιμήσει σωστά ένα βιβλίο. Μου έτυχε να λάβω μία κριτική δυσμενή, διότι κάποιος νόμιζε ότι αποσκοπούσα σε προπαγάνδα. Είναι αυτό που λέμε μοίρα των βιβλίων. Άλλα δέχονται μεγάλη επιτυχία, μεταφράζονται σε ξένες γλώσσες, βραβεύονται, και άλλα έχουν λιγότερη επιτυχία. Το μεγαλύτερο δώρο, το μεγαλύτερο βραβείο ενός συγγραφέα κατά τη γνώμη μου, είναι η θέα του αναγνώστη μ' ένα βιβλίο του. Δικαίωση για μένα αποτελεί η κουβέντα με τα παιδιά περισσότερο από τα βραβεία γιατί μόνα τους δεν αρκούν, είναι απλές κορνίζες στον τοίχο. Η ανταπόκριση των παιδιών και τα επαινετικά σχόλια δίνουν πάντα κουράγιο! Αλλά κανείς δεν πρέπει ούτε να απογοητεύεται με τα αρνητικά σχόλια, ούτε να καβαλάει το καλάμι με τους επαίνους!
Έχετε κάποιο ή κάποιους συγγγραφείς παλαιότερης ή σύγχρονης εποχής ως πρότυπα; Κάνετε αναφορά μέσα απ' το έργο σας σε κάποιους απ’ αυτούς τους συγγραφείς;
Η διακειμενικότητα, δηλαδή η σχέση μεταξύ ενός κειμένου με άλλα συναφή κείμενα, είναι σημαντική. Αλλά, το να κλέβεις την εργασία του άλλου, να την μιμείσαι συνειδητά και να την παρουσιάζεις ως δική σου είναι πολύ άσχημο. Θα έλεγα όμως ότι έχω επηρεαστεί από κάποιους συγγραφείς. Οι τρεις άξονες της ζωής μου και οι λατρείες μου καθώς μεγάλωσα-οι έρωτες της παιδικής μου ηλικίας, ήταν η Πηνελόπη Δέλτα, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Εκτός απ' αυτούς βέβαια, ήταν και ο Τερζάκης και άλλοι πολλοί. Όλοι έχουμε κάποιο πρότυπο, ακόμα και οι αναγνώστες.
Παίζει ρόλο η κακή κριτική, αλλά δε σημαίνει ότι εκεί ο συγγραφέας τα παρατάει. Μερικές φορές δε δίνω σημασία γιατί ξέρω ότι μπορεί να κάνουν και λάθος...άνθρωποι είναι κι αυτοί. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι κριτικές δεν έχουν εκτιμήσει σωστά ένα βιβλίο. Μου έτυχε να λάβω μία κριτική δυσμενή, διότι κάποιος νόμιζε ότι αποσκοπούσα σε προπαγάνδα. Είναι αυτό που λέμε μοίρα των βιβλίων. Άλλα δέχονται μεγάλη επιτυχία, μεταφράζονται σε ξένες γλώσσες, βραβεύονται, και άλλα έχουν λιγότερη επιτυχία. Το μεγαλύτερο δώρο, το μεγαλύτερο βραβείο ενός συγγραφέα κατά τη γνώμη μου, είναι η θέα του αναγνώστη μ' ένα βιβλίο του. Δικαίωση για μένα αποτελεί η κουβέντα με τα παιδιά περισσότερο από τα βραβεία γιατί μόνα τους δεν αρκούν, είναι απλές κορνίζες στον τοίχο. Η ανταπόκριση των παιδιών και τα επαινετικά σχόλια δίνουν πάντα κουράγιο! Αλλά κανείς δεν πρέπει ούτε να απογοητεύεται με τα αρνητικά σχόλια, ούτε να καβαλάει το καλάμι με τους επαίνους!
Έχετε κάποιο ή κάποιους συγγγραφείς παλαιότερης ή σύγχρονης εποχής ως πρότυπα; Κάνετε αναφορά μέσα απ' το έργο σας σε κάποιους απ’ αυτούς τους συγγραφείς;
Η διακειμενικότητα, δηλαδή η σχέση μεταξύ ενός κειμένου με άλλα συναφή κείμενα, είναι σημαντική. Αλλά, το να κλέβεις την εργασία του άλλου, να την μιμείσαι συνειδητά και να την παρουσιάζεις ως δική σου είναι πολύ άσχημο. Θα έλεγα όμως ότι έχω επηρεαστεί από κάποιους συγγραφείς. Οι τρεις άξονες της ζωής μου και οι λατρείες μου καθώς μεγάλωσα-οι έρωτες της παιδικής μου ηλικίας, ήταν η Πηνελόπη Δέλτα, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Εκτός απ' αυτούς βέβαια, ήταν και ο Τερζάκης και άλλοι πολλοί. Όλοι έχουμε κάποιο πρότυπο, ακόμα και οι αναγνώστες.
Ετοιμάζετε κάποιο καινούριο βιβλίο αυτή την εποχή;
Ένα βιβλίο που δεν έχει ολοκληρωθεί, είναι σαν να ψάχνουμε τη μορφή ενός μωρού που δεν έχει γεννηθεί. Ναι, γράφω και έχω σκοπό να γράψω άλλα είκοσι βιβλία στο μέλλον. Βλέπετε, οι συγγραφείς δεν πρέπει να αφήνουν την εργασία τους, γιατί θα τους αφήσει κι αυτή. Χρειάζεται άσκηση και στους συγγραφείς γιατί είναι σαν ένα πηγάδι που αν δεν αντλήσει νερό στερεύει. Δεν υπάρχουν διαλείμματα μεταξύ των βιβλίων. Αν μπορούν, ας συνεχίζουν να το κάνουν. Για άσκηση πρέπει να γράφει κανείς έστω τέσσερις σελίδες την ημέρα όσο ακόμα μπορεί. Είναι άσκηση του μυαλού και κατ' επέκταση γίνονται καλύτεροι στο στοιχείο τους. Βέβαια τώρα πια, μετά από τόση εμπειρία, για μένα δεν είναι εξάσκηση αλλά αρχή ενός καινούριου βιβλίου. Γράφω και θα συνεχίσω να γράφω όσο ακόμα μπορώ!
Είναι αληθινά η πλοκή ή οι ήρωες κάποιων βιβλίων σας;
Με ρωτάνε συχνά εάν όντως είναι αληθινοί οι ήρωες ή η πλοκή. Αν ήταν πραγματικές, δεν θα υπήρχαν οι ιστορικοί και οι δημοσιογράφοι. Κάθε λογοτέχνημα έχει τη δική του αλήθεια και τα δικά του αληθινά υλικά. Στα βιβλία μου τυχαίνει και βάζω μερικά προσωπικά βιώματα. Ένας συγγραφέας αποθηκεύει στο μυαλό του κινήσεις, αναμνήσεις κ.λπ. και, κατά τη γνώμη μου, πλάθει το χαρακτήρα και ξέρει τα πάντα γι αυτόν, ακόμα και την παραμικρή λεπτομέρεια. Εγώ προσωπικά λειτουργώ πάντα με ένα πλάνο. Για κάθε μου ήρωα πρέπει να γνωρίζω τα πάντα. Το αγαπημένο του χρώμα, φαγητό, τι του αρέσει, τι απεχθάνεται-τα πάντα. Ο σύγχρονος λογοτέχνης όμως πρέπει να φανταστεί τον τρόπο παρουσίασης του βιβλίου του αφού δεν έχει το κοινό μπροστά του. Άλλωστε αυτό σημαίνει συγγραφέας, να γράφει μαζί με τους αναγνώστες.
Πολλοί συνδυάζουν τη συγγραφή με την απομόνωση. Εσείς προτιμάτε κάτι τέτοιο;
Ένας συγγραφέας θα πρέπει να έχει επαφή με τον κόσμο, αλλιώς πώς θα ξέρει την καθημερινότητα, τα κοινωνικά δεδομένα και από πού θα παίρνει έμπνευση; Δεν απομονώνομαι γιατί έτσι δεν αποκτώ εμπειρία. Σαφώς, όταν γράφω, χρειάζομαι ησυχία αλλά δεν απομονώνομαι πλήρως από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι συγγραφείς είναι όπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Αγχώνεστε προκειμένου να ολοκληρώσετε κάποιο έργο σας;
Είμαι αγχωμένη, αν και η λέξη άγχος έχει περάσει υπερβολικά στις μέρες μας και το θεωρώ πολύ βαρύ ψυχολογικό όρο. Θα μπορούσα να μιλήσω για προσμονή, ενδιαφέρον, κρυφή ανησυχία, αλλά όχι άγχος. Έχει γίνει υπερβολική κατάχρηση της λέξης ενώ είναι ψυχολογική ασθένεια.
Παρατηρούμε ότι στο βιβλίο σας «Κόκκινος θυμός» η δομή είναι περίπλοκη και εμφανίζονται αναδρομές ή προλήψεις. Έχετε δημιουργήσει σκόπιμα κάτι τέτοιο;
Η περίπλοκη δομή και οι αναδρομές είναι τρόπος γραφής, ώστε να υπάρχει ενδιαφέρον και να συνεχίσει ο αναγνώστης.
Ποια είναι η άποψή σας για το θάνατο της Πηνελόπης Δέλτα;
Προσπαθώ να δώσω τη δική μου ερμηνεία για το θάνατο της Πηνελόπης Δέλτα, αν και είμαι κάθετη στην αυτοκτονία. Η απελπισία εκείνου του συμβάντος ήταν μεγάλη απογοήτευση. Ήταν άρρωστη, δεν είχε πετυχημένο γάμο, είχε περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια, είχε αρθρίτιδα, ήταν άνθρωπος της δράσης και με υπέρμετρη φιλοπατρία. Δεν μπορούσε να φανταστεί τον εαυτό της να μην μπορεί να κάνει κάτι για την πατρίδα, η ψυχοσύνθεσή της ήταν τέτοια κατά τη γνώμη μου. Δεν μπορούσε να μην μετέχει στα κοινά και να είναι εκτός αγώνα. Θεωρούσε λοιπόν εμπόδιο τον εαυτό της. Ήθελε να απαλλάξει τους γύρω της από την παρουσία της για να μπορέσουν να πολεμήσουν.
Από που εμπνέεστε;
Έχω πάντα στο μυαλό μου αναμνήσεις από τα παλιότερα χρόνια, κινήσεις ή γεγονότα που έχουν μείνει στη μνήμη μου από τότε. Για παράδειγμα, μου είχαν δώσει κάποτε λίγες καραμέλες. Εγώ δεν είχα ξαναφάει! Τρώω λοιπόν την πρώτη και τρελάθηκα! Μετά σκεφτόμουν τι να κάνω.. Να τις φυτέψω να βγει μια καραμελιά για να μπορώ να δώσω σε όλους; Αλλά η καραμελιά δε βγήκε. Ακόμα έχουν αποτυπωθεί έντονες εικόνες στο μυαλό μου από το Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Βγαίναμε συγκεκριμένες ώρες έξω και τα παιδιά που ήταν μεγαλύτερα δεν με ήθελαν στα πόδια τους για να παίζω μαζί τους γιατί ήμουν μικρή. Σκέφτηκα λοιπόν να τους δώσω καραμέλες μήπως με παίξουν! Επίσης θυμάμαι τη συγκίνηση του αδερφού μου όταν είχαν με τα υπόλοιπα παιδιά λίγη γλυκόζη κι έβαλαν στο χερούλι της πόρτας στην τάξη για να κολλήσει το χέρι της δασκάλας τους. Η δασκάλα άρχισε να γλείφει το χέρι της και θυμάμαι έντονα τη διήγηση της συγκίνησης του αδερφού μου όταν συνέβη το γεγονός.
Αν η εγγονή σας γινόταν συγγραφέας τι θα τη συμβουλεύατε;
Θα της έλεγα να κάνει αυτό που εκείνη θέλει!
Ένα βιβλίο που δεν έχει ολοκληρωθεί, είναι σαν να ψάχνουμε τη μορφή ενός μωρού που δεν έχει γεννηθεί. Ναι, γράφω και έχω σκοπό να γράψω άλλα είκοσι βιβλία στο μέλλον. Βλέπετε, οι συγγραφείς δεν πρέπει να αφήνουν την εργασία τους, γιατί θα τους αφήσει κι αυτή. Χρειάζεται άσκηση και στους συγγραφείς γιατί είναι σαν ένα πηγάδι που αν δεν αντλήσει νερό στερεύει. Δεν υπάρχουν διαλείμματα μεταξύ των βιβλίων. Αν μπορούν, ας συνεχίζουν να το κάνουν. Για άσκηση πρέπει να γράφει κανείς έστω τέσσερις σελίδες την ημέρα όσο ακόμα μπορεί. Είναι άσκηση του μυαλού και κατ' επέκταση γίνονται καλύτεροι στο στοιχείο τους. Βέβαια τώρα πια, μετά από τόση εμπειρία, για μένα δεν είναι εξάσκηση αλλά αρχή ενός καινούριου βιβλίου. Γράφω και θα συνεχίσω να γράφω όσο ακόμα μπορώ!
Είναι αληθινά η πλοκή ή οι ήρωες κάποιων βιβλίων σας;
Με ρωτάνε συχνά εάν όντως είναι αληθινοί οι ήρωες ή η πλοκή. Αν ήταν πραγματικές, δεν θα υπήρχαν οι ιστορικοί και οι δημοσιογράφοι. Κάθε λογοτέχνημα έχει τη δική του αλήθεια και τα δικά του αληθινά υλικά. Στα βιβλία μου τυχαίνει και βάζω μερικά προσωπικά βιώματα. Ένας συγγραφέας αποθηκεύει στο μυαλό του κινήσεις, αναμνήσεις κ.λπ. και, κατά τη γνώμη μου, πλάθει το χαρακτήρα και ξέρει τα πάντα γι αυτόν, ακόμα και την παραμικρή λεπτομέρεια. Εγώ προσωπικά λειτουργώ πάντα με ένα πλάνο. Για κάθε μου ήρωα πρέπει να γνωρίζω τα πάντα. Το αγαπημένο του χρώμα, φαγητό, τι του αρέσει, τι απεχθάνεται-τα πάντα. Ο σύγχρονος λογοτέχνης όμως πρέπει να φανταστεί τον τρόπο παρουσίασης του βιβλίου του αφού δεν έχει το κοινό μπροστά του. Άλλωστε αυτό σημαίνει συγγραφέας, να γράφει μαζί με τους αναγνώστες.
Πολλοί συνδυάζουν τη συγγραφή με την απομόνωση. Εσείς προτιμάτε κάτι τέτοιο;
Ένας συγγραφέας θα πρέπει να έχει επαφή με τον κόσμο, αλλιώς πώς θα ξέρει την καθημερινότητα, τα κοινωνικά δεδομένα και από πού θα παίρνει έμπνευση; Δεν απομονώνομαι γιατί έτσι δεν αποκτώ εμπειρία. Σαφώς, όταν γράφω, χρειάζομαι ησυχία αλλά δεν απομονώνομαι πλήρως από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι συγγραφείς είναι όπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι.
Αγχώνεστε προκειμένου να ολοκληρώσετε κάποιο έργο σας;
Είμαι αγχωμένη, αν και η λέξη άγχος έχει περάσει υπερβολικά στις μέρες μας και το θεωρώ πολύ βαρύ ψυχολογικό όρο. Θα μπορούσα να μιλήσω για προσμονή, ενδιαφέρον, κρυφή ανησυχία, αλλά όχι άγχος. Έχει γίνει υπερβολική κατάχρηση της λέξης ενώ είναι ψυχολογική ασθένεια.
Παρατηρούμε ότι στο βιβλίο σας «Κόκκινος θυμός» η δομή είναι περίπλοκη και εμφανίζονται αναδρομές ή προλήψεις. Έχετε δημιουργήσει σκόπιμα κάτι τέτοιο;
Η περίπλοκη δομή και οι αναδρομές είναι τρόπος γραφής, ώστε να υπάρχει ενδιαφέρον και να συνεχίσει ο αναγνώστης.
Ποια είναι η άποψή σας για το θάνατο της Πηνελόπης Δέλτα;
Προσπαθώ να δώσω τη δική μου ερμηνεία για το θάνατο της Πηνελόπης Δέλτα, αν και είμαι κάθετη στην αυτοκτονία. Η απελπισία εκείνου του συμβάντος ήταν μεγάλη απογοήτευση. Ήταν άρρωστη, δεν είχε πετυχημένο γάμο, είχε περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια, είχε αρθρίτιδα, ήταν άνθρωπος της δράσης και με υπέρμετρη φιλοπατρία. Δεν μπορούσε να φανταστεί τον εαυτό της να μην μπορεί να κάνει κάτι για την πατρίδα, η ψυχοσύνθεσή της ήταν τέτοια κατά τη γνώμη μου. Δεν μπορούσε να μην μετέχει στα κοινά και να είναι εκτός αγώνα. Θεωρούσε λοιπόν εμπόδιο τον εαυτό της. Ήθελε να απαλλάξει τους γύρω της από την παρουσία της για να μπορέσουν να πολεμήσουν.
Από που εμπνέεστε;
Έχω πάντα στο μυαλό μου αναμνήσεις από τα παλιότερα χρόνια, κινήσεις ή γεγονότα που έχουν μείνει στη μνήμη μου από τότε. Για παράδειγμα, μου είχαν δώσει κάποτε λίγες καραμέλες. Εγώ δεν είχα ξαναφάει! Τρώω λοιπόν την πρώτη και τρελάθηκα! Μετά σκεφτόμουν τι να κάνω.. Να τις φυτέψω να βγει μια καραμελιά για να μπορώ να δώσω σε όλους; Αλλά η καραμελιά δε βγήκε. Ακόμα έχουν αποτυπωθεί έντονες εικόνες στο μυαλό μου από το Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Βγαίναμε συγκεκριμένες ώρες έξω και τα παιδιά που ήταν μεγαλύτερα δεν με ήθελαν στα πόδια τους για να παίζω μαζί τους γιατί ήμουν μικρή. Σκέφτηκα λοιπόν να τους δώσω καραμέλες μήπως με παίξουν! Επίσης θυμάμαι τη συγκίνηση του αδερφού μου όταν είχαν με τα υπόλοιπα παιδιά λίγη γλυκόζη κι έβαλαν στο χερούλι της πόρτας στην τάξη για να κολλήσει το χέρι της δασκάλας τους. Η δασκάλα άρχισε να γλείφει το χέρι της και θυμάμαι έντονα τη διήγηση της συγκίνησης του αδερφού μου όταν συνέβη το γεγονός.
Αν η εγγονή σας γινόταν συγγραφέας τι θα τη συμβουλεύατε;
Θα της έλεγα να κάνει αυτό που εκείνη θέλει!
Πότε αρχίσατε να γράφετε και πότε ολοκληρώσατε το πρώτο σας βιβλίο;
Άρχισα να γράφω πριν ακόμα μάθω να γράφω! Το πρώτο μου βιβλίο ήταν πριν τριαντα-οχτώ χρόνια ''Ο μικρός αδερφός'' και πριν τριάντα χρόνια το ''Τσιμεντένιο δάσος''.
Άρχισα να γράφω πριν ακόμα μάθω να γράφω! Το πρώτο μου βιβλίο ήταν πριν τριαντα-οχτώ χρόνια ''Ο μικρός αδερφός'' και πριν τριάντα χρόνια το ''Τσιμεντένιο δάσος''.
Κυριακάκης Θοδωρής Β1
Μαρμαριτσάκη Σίσσυ Β1
Μαρμαριτσάκη Σίσσυ Β1